بروز درد در زبان می‌تواند ناشی از عوارض بسیاری باشد به طوریکه گاهی اوقات اشاره به علت دقیق آن می‌تواند کاملاً سخت باشد. اما معمولاً این وضعیت به دلیل برخی عوامل جزئی مانند وارد آمدن آسیب یا جراحت به زبان یا بروز زخم در زبان به وجود می‌آید. گاهی اوقات این درد می‌تواند ناشی از عفونتهای باکتریایی و نیز ویروسی باشد.
 

علل احتمالی

* زخم یا درد در زبان معمولاً به دلیل صدمه خفیف یا جراحتی مانند گزیدن تصادفی زبان و مالیدن زبان با دندان یا خراش آن به واسطه پروتز نامناسب رخ می‌دهد. درد همچنین می‌تواند به واسطه مصرف غذا یا مایعات داغ، غذای تند، و میوه‌های اسیدی رخ دهد. حتی مسواک زدن محکم می‌تواند زبان را تحریک کند و موجب بروز زخم روی آن شود.
 
* ایجاد زخم در زبان می‌تواند موجب درد آن به ویژه در حین خوردن یا بلع غذا شود. زخمهایی که روی زبان به وجود می‌آیند معمولاً تبخال یا آفت هستند. آفت می‌تواند در پاسخ به جراحت یا صدمه دیدگی زبان، کمبودهای تغذیه‌ای، عدم تعادل هورمون، آلرژیهای غذایی و قرار گرفتن بیش از حد در معرض مواد شیمیایی مانند لوریل سولفات به وجود آید. آفت‌ها تاول‌های سر بازی هستند. آنها معمولاً به رنگ سفید یا زرد هستند و اطراف‌شان را ناحیه قرمز روشن احاطه کرده است.
 
* از سوی دیگر تبخال شبیه به برآمدگی‌های متورم، کوچک و قرمز است. آنها به واسطه ویروس هرپس سیمپلکس 1 به وجود می‌آیند. این برآمدگی‌ها می‌توانند به دلیل فعالیت مجدد و ناگهانی ویروس به صورت گاه به گاه مجدداً ظاهر شوند. تب، استرس، عدم تعادل هورمونی و قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید برخی از عواملی هستند که می‌توانند ویروس تبخال زا را فعال سازند.
 
* چنانچه زخم یا درد همراه با تکه‌های سفید روی زبان باشد، آنگاه می‌تواند نشانه بروز برفک دهانی باشد. برفک دهان یک عفونت قارچی است که به واسطه رشد بیش از حد قارچها از جمله کاندیدا آلبیکانس به وجود می‌آید. برفک دهان می‌تواند به زبان شما ظاهری شبیه به پنیر کاتیج (cottage cheese) دهد. دیگر عارضه‌ای که می‌تواند موجب بروز زخمهای باز و تکه‌های شبکه‌ای سفید در دهان و زبان شود، لیکن پلان دهانی (oral lichen planus) است. عواملی مانند عفونت هپاتیت C، واکسیناسیون هپاتیت B، آلرژیهای غذایی و استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی می‌توانند موجب بروز این عارضه خود ایمنی شوند.
 
*  سندرم سوزش دهان، عارضه‌ای است که همچنین می‌تواند احساس سوزش یا درد را در دهان و زبان ایجاد کند. این عارضه بیشتر در زنان به ویژه زنان یائسه دیده می‌شود. غیر از این، علل احتمالی دیگر درد و زخم زبان بیمارهایی مانند کم خونی و دیابت، کمبود ویتامین B (به ویژه کمبود ویتامین B12 و فولیک اسید)، مشکلات دستگاه گوارش، سیگار کشیدن، بزرگ شدن پرزهای چشایی یا پاپیلا را شامل می‌شود.
 

درمان زخم و درد زبان

* درمان به علل نهفته و اصلی این عارضه بستگی دارد. چنانچه این وضعیت با کمبود ویتامین B همراه باشد، آنگاه با مصرف مکمل ویتامین B مشکل حل خواهد شد. در صورتی که آفت مسبب زخم و درد باشد، آنگاه داروی بنادریل و شیر منیزی می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. آفت‌ها تاول‌های سر بازی هستند. آنها معمولاً به رنگ سفید یا زرد هستند و اطراف‌شان را ناحیه قرمز روشن احاطه کرده است. بنادریل معمولاً به عنوان محلول شستشوی دهان جهت تسکین درد زبان استفاده می‌شود، در حالی که شیر منیزی می‌تواند به طور مستقیم بر روی زخمها استفاده شود. اگر زخمها به صورت خوشه‌ای ظاهر شوند و بسیار بزرگ و دردناک باشند، پزشک می‌تواند پس از ارزیابی عارضه، استفاده از آمیزه‌های کورتیکواستروئید را توصیه نماید.
 
* سایر داروهایی که برای زخمهای دهانی و درد زبان تجویز می‌شوند، پماد بی حسی حاوی بنزوکائین، آملکسانوکس (amlexanox) و فلوسینونید، محلول پراکسید کربامید، نیترات نقره و دباکترول را شامل می‌شود.
 
* چنانچه درد زبان به واسطه تبخال باشد، زخمها و درد همراه با آن معمولاً ظرف چند روز و بدون هیچ گونه مداخله دارویی برطرف می‌شوند. در عین حال، می‌توانید با قرار دادن یخ و چند داروی خانگی دیگر مانند ژل آلوئه‌ورا، بادرنجبویه (lemon balm) و بابونه بر روی زخمها تسکین یابید. چنانچه زخمها بسیار بزرگ باشند و طی چند روز بهبود نیابند، پزشک ممکن است داروهای ضد ویروسی را برای درمان این عارضه تجویز نماید.
 
* زخم زبان ناشی از برفک دهان را می‌توان با برخی تغییرات در رژیم غذایی و درمانهای خانگی مانند ماست فرونشاند. چنانچه دچار برفک دهان شده‌اید، قند و کربوهیدراتهای ساده را از رژیم غذایی خود حذف کنید و مصرف ماست شیرین نشده، باترمیلک و سیر را افزایش دهید. حتی مکملهای پروبیوتیک را بسیاری افراد به منظور جلوگیری از رشد کاندیدا آلبیکان‌ها در بدن مورد استفاده قرار می‌دهند. اما جهت درمان عفونت قارچی شدید، داروهای ضد قارچی می‌توانند مورد نیاز باشند.
 
* علاوه بر این موارد، درمانهای خانگی که در ادامه آورده شده است، می‌تواند به کاهش درد و سرعت بخشیدن به بهبود زخمها کمک کند:
 
از آب نمک جهت غرغره دهان حداقل دو یا سه مرتبه در روز استفاده کنید. به منظور تهیه محلول شستشوی آب نمک، یک دوم قاشق چای خوری نمک را به یک لیوان آب گرم بیافزاید. اکنون دهان خود را به طور کامل با این محلول، شستشو  و غرغره کرده و آن را به بیرون تف کنید.
 
جوش شیرین دیگر داروی عالی برای زخم ایجاد شده در زبان است، به ویژه اگر زخم یا درد بواسطه آفت ایجاد شده باشد. پوره یا خمیری را با مخلوط جوش شیرین و مقدار کمی آب درست کنید و آن را روی زخمها قرار دهید. این خمیر را به مدت چند دقیقه روی زخمها نگاه داشته و سپس دهان خود را به طور کامل با آب گرم بشویید.
 
به منظور رفع زخمهای ایجاد شده در زبان، به طور منظم گلیسیرین را روی محل متأثر قرار دهید. گلیسیرین می‌تواند ناحیه متأثر را آرام ساخته، بهبودی زخمها را تسریع و درد را تا حد زیادی کاهش ‌دهد.
 
پودر زردچوبه و شیر را با یکدیگر مخلوط کرده و بر روی زبان قرار دهید. همچنین می‌توانید یک دوم قاشق چایخوری پودر زردچوبه را به یک فنجان شیر افزوده و دو مرتبه در روز مصرف کنید. شیر و زردچوبه می‌توانند به تسریع بهبود زخمها کمک کنند.
 
پودر زاج را با عسل مخلوط کرده و آن را روی زبان قرار دهید. پودر زاج می‌تواند در درمان آفت بسیار مؤثر باشد. جهت به دست آوردن پودر، یک تکه زاج را در ماهی تابه گرم کنید. این کار موجب از دست رفتن آب زاج شده و می‌توانید به راحتی آن را درهم شکسته و به پودر تبدیل سازید.
 
یک عدد چای کیسه‌ای را بر روی زخمهای دردناک به مدت چند دقیقه قرار دهید. چای کیسه‌ای می‌تواند محل متأثر را آرام ساخته علاوه بر آن درد را کاهش دهد. چای‌های گیاهی مانند چای یا دمنوش بابونه و زنجبیل نیز می‌توانند زخمهای زبان را بهبود بخشند.
 
یکی دیگر از درمانهای عالی برای زخمهای زبانی پاپایا است. بنابراین، پاپایا را همراه با سایر میوه‌های مغذی وارد رژیم غذایی خود سازید. رژیم غذایی که حاوی مواد غذایی سرشار از ویتامین ‌ C و B است می‌تواند به تسکین و جلوگیری از بروز زخمهای زبانی کمک کند. گواوا، توت فرنگی، صیفی‌جات و مرکبات منابعی خوب از ویتامین C هستند در حالی که غلات کامل، سیب زمینی، موز، گوشت و ماهی برخی از منابع مهم خوراکی ویتامین B را تشکیل می‌دهند.
 
سیگار را ترک کنید. مقدار زیادی آب بنوشید حداقل 8 تا 10 لیوان آب در طول روز بنوشید.
 
از مصرف نوشیدنی یا غذاهای تند و داغ و نیز مواد غذایی بسیار اسیدی و شور تا بهبود کامل زخمها خودداری کنید. از یک مسواک نرم جهت مسواک زدن دندانهایتان استفاده کنید به طوری که نواحی دردناک یا زخم در زبان تحریک نشده و دچار سوزش نشوند. سعی کنید استفاده از سولفات لاریل سدیم که در بسیاری از خمیردندانها وجود دارند را کاهش دهید.
 
زخمهای زبان معمولاً ظرف چند روز با مراقبت مناسب از بین خواهند رفت. اما چنانچه این وضعیت در این مدت فروکش ننمود، به پزشک مراجعه کنید به این دلیل که می‌تواند نشانه برخی مشکلات نهفته برای سلامت باشد. چنانچه در یک سمت از زبان دچار برآمدگی یا زخم همراه با درد شده‌اید، در این صورت هر چه زودتر به یک پزشک حاذق مراجعه کنید.
 
سلب مسئولیت:‏‎ ‎اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً جنبه‌ی آموزشی داشته و نبایستی به منظور جایگزین توصیه‌های پزشک ‏متخصص در نظر گرفته شود.‏
 
منبع: BUZZLE